Geschiedenis Efteling

Ontstaan Efteling

Op 19 mei 1935 openden op de plek waar nu de Efteling is op initiatief van Pastoor De Klijn en Kapelaan Rietra het R.K. Sport- en Wandelpark. Het park besloeg 12 hectare en bestond uit enkele sportvelden en een speelweide.

In 1950 wordt de Stichting Natuurpark de Efteling opgericht door R.J.Th. van der Heijden, Peter Reijnders en Anton Pieck. Laatstgenoemde was een bekend illustrator van o.a. sprookjesboeken. Hij zou een grote rol spelen in de vormgeving van de latere Efteling.

Het doel van de stichting was het in de katholieke geest bevorderen van de lichamelijke ontwikkeling en ontspanning van de inwoners van de gemeente Loon op Zand en de bevordering van het toerisme naar en binnen de gemeente.

Het sportpark wordt uitgebreid met een vijver, een speeltuin en een theehuis en er wordt meer grondgebied aangekocht. Op 31 mei 1952 wordt het sprookjesbos geopend, dat nog steeds het hart vormt van de huidige Efteling.

Herkomst naam Efteling

Over de herkomst van de naam Efteling zijn de deskundigen het niet met elkaar eens. Meest waarschijnlijk is dat de naam afkomstig is van Ersteling. Dit was de naam van een herberg die vroeger in dit gebied stond. In het oude schrift leken de F en de S erg op elkaar waardoor Ersteling vaak als Erfteling werd uitgesproken. Omdat dit nogal raar klonk verdween met de tijd de R uit de naam en zo verbasterde Ersteling tot Efteling.

Ontwikkeling sprookjespark de Efteling

In de jaren vijftig wordt het sprookjespark verder uitgebreid en worden attracties zoals de Traptreintjes (1954) en de Stoomcarrousel (1956). In 1959 doet Holle Bolle Gijs, “Papier hier!”, zijn intrede om op speelse wijze het park netjes te houden. Deze gethematiseerde vuilnisbak zou uitgroeien tot een icoon van de Efteling.

Ook in de jaren zestig wordt het sprookjesbos verder uitgebreid. Zo opent in 1966 het door de Belgische Koninging Fabiola geschreven sprookje “De Indische Waterlelies“.

Efteling Spoorweg Maatschappij

In 1969 rijdt stoomlocomotief Aagje haar eerste “rondjes” door het park. Eigenlijk waren dit geen rondjes maar werd er heen en weer gereden. Het traject werd pas gesloten in 1984.

Aagje was de eerste locomotief van de “Efteling Spoorweg Maatschappij” en werd in 1968 aangekocht van de Arnhemse Steenfabriek IJsseloord. Het 1600 meter lange traject dat zij in de Efteling ging rijden bevatte twee stations, Station Sprookjesbos en Station Noord.

In 1974 werd Station Sprookjesbos vervangen door Station Sint-Nicolaasplaets, gelegen aan het gelijknamige plein.

Ook werd in 1974 een tweede trein aangeschaft met de locomotief Moortje. Om de treinen te kunnen laten passeren op het “heen en weer” traject werd er een kort parallelspoor met wissels aangelegd.

In de loop der jaren zijn er nog enkele treinstellen en locomotieven bijgekomen waarvan sommigen inmiddels niet meer in gebruik zijn.

Begin jaren tachtig worden nog eens twee stations bijgebouwd, Station Oost en Station Zuid. Laatstgenoemde was eigenlijk meer een halte en bevond zich op de plek waar het spoor vandaag de dag de Fata Morgana passeert. Tijdens de bouw van de Fata morgana in 1985 werd dit “station” opgeheven.

In 1984 wordt het traject gesloten en maakt een ronde door het hele park. Vanaf nu hoeven de treintjes niet meer heen en weer te rijden en op elkaar te wachtten op het parallelspoor. Het deel waaraan Station Noord, dat zich op de plaats van de huidige Kleuterhof bevond, valt buiten het nieuwe traject.

Mijn eerste herinneringen aan de Efteling

Wanneer ik voor het eerst in de Efteling kwam kan ik mij niet meer herinneren. Dit moet ergens in de vroege jaren zeventig zijn geweest toen ik nog heel jong was. Mijn vroegste herinneringen aan de Efteling zijn de Fakir, waar ik als betoverd naar stond te kijken, en het stoomtreintje.

Van laatstgenoemde kan ik me herinneren dat er opeens een station aan de Sint-Nicolaasplaets was. Daaruit leid ik af dat mijn eerste bezoek voor 1974 moet zijn geweest.

Wat ik me ook nog van vroeger herinner is dat er in het sprookjesbos gekleurde duiven rondvlogen. Dit leidde altijd tot speculaties hoe ze dat hadden gedaan. Volgens mijn moeder hadden ze waarschijnlijk kleurstof door het duivenvoer gedaan…

Van mijn herinneringen aan de Efteling zal ik ter zijne tijd nog een aparte blog schrijven.

Het spookslot

In 1978 opende het spookslot. Naar het schijnt was dit naar het voorbeeld van het Duitse pretpark Phantasialand dat in 1976 Schloss Schreckenstein opende. Doch daar waar Schloss Schreckenstein puur een walkthrough was voegde de Efteling hier nog een element aan toe, een voor die tijd in Europa unieke animatronicshow.

In 1978 was ik tien jaar en ik kan me de opening van het Spookslot nog erg goed herinneren. Er werd flink campagne voor gevoerd op de TV en mijn verwachtingen waren dan ook hoog gespannen.

Stiekem verlangde ik ernaar oom goed bang te worden gemaakt. Hoewel ik het allemaal wel mooi gemaakt vond, in een tijd dat thematisering nog helemaal geen issue was, werd ik er niet bang van. Eigenlijk was ik teleurgesteld dat de show zich achter glas bevond. Ik fantaseerde erover hoe dat beter had gekund en hoe de bezoekers meer deel konden uitmaken van de show. Eigenlijk wilde ik er een darkride van maken, hoewel ik toen nog nooit van dat type attractie had gehoord.

In tegenstelling tot mijn eerste kennismaking waardeer ik het Spookslot nu des te meer als een Efteling klassieker en een stukje uit mijn jeugd. Dat vind ik het mooie aan de Efteling, In tegenstelling tot vele andere parken zijn vrijwel alle jeugdherinneringen er nog en in goede staat.

Dat is ook precies de kracht van het park. Volwassenen komen met hun kinderen genieten van de attracties waar zij zelf als kind in zijn geweest. Toevallig ook precies het sentiment waar ik met deze website op mik 😉

De Efteling wordt een pretpark

Eind jaren zeventig ging het niet goed met de Efteling. De tieners, destijds spijkerbroekenjeugd genoemd, waren niet meer geïnteresseerd in sprookjes en wilden sensatie, getuige mijn teleurstelling over het Spookslot.

Daarvoor ging je destijds naar Slagharen waar sinds 1979 de spectaculaire achtbaan Looping Star stond. Ook van de Belgische pretparken Bobbejaanland en Walibi kreeg de Efteling hevige concurrentie doordat zij wel “sensatie voor de spijkerbroekenjeugd” boden.

Je kunt het je vandaag de dag bijna niet meer voorstellen, maar voor wat nu Nederlands populairste pretpark is dreigde in 1980 het faillissement. Het was voor de directie duidelijk dat de Efteling moest worden omgevormd tot een pretpark met achtbanen en andere spectaculaire attracties om de spijkerbroekenjeugd weer naar het park te lokken.

Dit was zeer tegen de wil van medeoprichter en vormgever Anton Pieck. Pretparken waren iets waarvoor, vooral door zichzelf als elitair beschouwende mensen, de neus werd opgehaald in die tijd.

Noem het de ironie van de geschiedenis, maar als het aan de man die tot op de dag van vandaag wordt geëerd als grondlegger van de Efteling had gelegen had de Efteling nu niet meer bestaan. Het is aan de visie van de toenmalige directie te danken dat de Efteling is uitgegroeid tot wat het nu is.

Om de Efteling te redden werd een driejarenplan opgesteld. Als eerste moest er een achtbaan komen die de achtbanen van de concurrenten overtrof. Dat werd de in 1981 geopende door Vekoma gebouwde Python die maar liefst vier keer over de kop ging. Voor die tijd een ongekende thrill ride!

Het jaar daarop opende de Halve Maen, toen het grootste schommelschip ter wereld. In 1983 opende de rapid river Piraña als laatste project van het driejarenplan. Deze nieuwe attracties deden de bezoekersaantallen weer stijgen hetgeen reden was om op dezelfde weg door te gaan. De daaropvolgende jaren opende de Efteling de ene grote attractie na de andere.

Carnaval Festival

Omdat de Efteling toch vooral een familiepark wil blijven is het in 1984 weer tijd voor een rustigere attractie, tevens de eerste darkride in de Efteling, het Carnaval Festival. Gezeten in een zogenaamde “doombuggy” in een eindeloze keten passeren de bezoekers scènes waarin verschillende volken en culturen carnaval vieren op hun eigen typische manier.

In het jaar dat deze attractie opende ben ik als 16-jarige met een busreis naar de Efteling geweest. Ik kan me nog goed herinneren dat je aan het eind van elke rit een rode feestneus kreeg uitgereikt. Aan het eind van de dag had ik mijn zakken vol feestneuzen en terug in de bus had ik het melodietje nog steeds in mijn hoofd. TARATAAA TATARATATAAA!

Wat ik als kind nog niet wist is dat het Carnaval Festival geïnspireerd is op de beroemde darkride It’s a Small World uit Disneyland. Overigens schijnt het dat Walt Disney zijn inspiratie voor het themagebied Fantasyland weer heeft opgedaan in de Efteling.

De laatste jaren ligt het Carnaval Festival enigszins onder vuur doordat enkele actiegroepen in de animatronics racistische stereotypen zien. Hoewel alle volkeren er als stereotype worden afgebeeld, ook de Nederlanders met molentjes en klompen, beperkt hun kritiek zich tot bepaalde volkeren…

De Bobbaan

Na een rustige darkride is het in 1985 weer tijd voor een nieuwe achtbaan, de Bobbaan. Deze als bobsleebaan gethematiseerde achtbaan laat de bezoekers door een nagemaakt ijskanaal suizen. Het bijzonde van deze achtbaan is dat deze niet vast zit aan rails maar vrij door een halve buis rolt.

Fata Morgana

In 1986 opnieuw een darkride, de Fata Morgana. Hiermee keert de Efteling weer terug naar haar oorspronkelijke thema, sprookjes. Al varend gaan de bezoekers door een oosterse wereld uit de sprookjes van 1001 nacht.

Opmerkelijk was dat een jaar eerder het Belgische pretpark Walibi een soortgelijke darkride had geopend, Het Paleis van Ali Baba. Naar het schijnt had een medewerker van de Efteling de plannen voor de Fata Morgana doorgespeeld aan de concurrent.

Ook werd rondom beide darkrides een apart mini themagebied gebouwd. Zie voor meer informatie over deze kwestie mijn artikel “Het Paleis van Ali Baba” (Daar vind je ook een onride video van de Fata Morgana).

Leuk om te weten is dat de in 1981 geopende Gondoletta was bedoeld om het transportsysteem van de geplande Fata Morgana te testen. Eigenlijk wilde men deze attractie, bestaande uit bootjes die over de siervijver varen, na enkele jaren weer sluiten. Doch vanwege de populariteit zijn deze gebleven en varen tot op de dag van vandaag hun rondjes.

Na de Fata Morgana zijn er nog veel meer grote en kleine attracties bijgekomen. Ook werden er nieuwe sprookjes aan het sprookjesbos toegevoegd, zoals de Trollenkoning, en opende in 1990 een dorp van aan fantasievolk, Het volk van Laaf.

De transformatie van sprookjespark naar pretpark bleek een gouden greep. In één decennium veranderde de Efteling van een bijna failliet kinderpark in een groot attractiepark met in Nederland een cultstatus.

In 1991 werd de Pegasus geopend. Dit was een houten achtbaan die in 2009 weer is gesloopt. Hiervoor kwam in 2010 de vervanger “Joris en de Draak“. Overigens is de Pegasus een van de weinige grote attracties in de Efteling die is afgebroken.

Droomvlucht

In 1992 bestaat de Efteling officieel 40 jaar. Voor dat jaar wilde men groots uitpakken met de opening van het Efteling Hotel, zodat bezoekers meerdere dagen in het park konden verblijven, en een nieuwe sprookjesachtige darkride.

Doch de fabrikant van het transportsysteem voor de darkride ging failliet. Uiteindelijk werd een andere leverancier gevonden maar deze kon het niet op tijd leveren. Daardoor moest de opening worden verschoven naar 1993.

In Droomvlucht “zweven” de bezoekers in hangende gondels door een wereld van elven en trollen. Ook is er een soort achtbaan-element in de darkride verwerkt waarbij de gondels in een spiraal afdalen naar het “Zompenwoud“.

Huis van de Vijf Zintuigen

In 1996 word een spectaculaire nieuwe ingang in gebruik genomen. Het entreegebouw heeft zelfs een naam, het Huis van de Vijf Zintuigen. Daarvoor heeft de Efteling meerdere ingangen gehad waarvan Ingang West tot en met 1995 in gebruik was. Deze ingang kwam uit op de Sint-Nicolaasplaets.

Winter Efteling

In 1999 begon men met een experiment om het park tijdens de winter enkele weken te openen. Tot 1999 was het park net als de meeste Europese parken open van maart tot oktober.

Onder de naam “Winter Efteling” werd alles winters gedecoreerd. Dit experiment zou drie winters worden uitgevoerd en daarna worden geëvalueerd. Doch het sloeg dermate goed aan dat de “Winter Efteling” bleef. In 2010 verruimt de Efteling de openingstijden nog verder en is het, net als de Disneyparken, het hele jaar open.

Pandadroom

In 2002 viert de Efteling haar 50-jarig jubileum met een nieuwe attractie, die nu wel op tijd af is, de 3D-bioscoop Pandadroom. Deze attractie kwam tot stand in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds en heeft een educatief karakter.

Voor de bezoekers de film bekijken krijgen ze eerst een preshow, de “Wondergrot“, te zien. Vervolgens gaat men naar de hoofdzaal waar men door een 3D-bril de hoofdfilm “Wereldreis” krijgt te zien. Na deze film verlaten de bezoekers via een ruimte met een posshow, “Dierenwereld” de attractie.

Doch het Pandadroom is niet geheel onomstreden. Veel mensen vinden de thematisering niet bij de stijl van de Efteling passen. Ook het feit dat de film mensen op de harde werkelijkheid (milieuvervuiling) wijst valt niet bij iedereen in goede aarde. Mensen komen juist naar de Efteling om de zorgen van alledag even te vergeten.

Efteling Bosrijk

Doordat de grote Europese pretparken zich steeds meer ontwikkelen tot bestemming voor korte vakanties opent de Efteling in 2009 een bungalowpark, genaamd “Efteling Bosrijk“. Het park is 17 hectare groot en bestaat uit 203 bungalows die samen aan 1550 mensen onderdak bieden.

Baron 1898

In 2015 werd met een grootse show, die live via internet te volgen was, de spectaculaire divecoaster “Baron 1898” geopend. Deze achtbaan is gethematiseerd naar een goudmijn waarbij de eerste afdaling een duik in de mijnschacht moet voorstellen.

Bij deze achtbaan werd zelfs een complete verhaallijn bedacht waarin de hebzuchtige baron Gustave Hooghmoed de hoofdrol speelt. Deze baron zou deze goudmijn hier hebben laten bouwen. Doch volgens het verhaal spoken er zogenaamde Witte Wieven in de mijn rond…

Voor het stationsgebouw stond de “Staatsmijn Oranje-Nassau 1” in Heerlen model. Blijkbaar hebben de vormgevers van de Efteling zonder na te denken de benaming “Rijksmijn” overgenomen op het gebouw van Baron 1898, terwijl het volgens het verhaal om een particuliere mijn gaat…

De toekomst

In ruim een halve eeuw groeide de Efteling van een klein sprookjespark uit tot het met afstand populairste pretpark van Nederland en geniet het ook ver daarbuiten grote bekendheid. Momenteel bouwt men in het hart van het park aan een nieuwe darkride die in de zomer van 2017 moet openen, Symbolica.

Verder wil het park uitbreidden met meer attracties en verblijfsaccommodaties. Daartoe heeft men een stook grond van acht hectare aan de oostkant van het park op het oog. Voor 2020 streeft het park naar een bezoekersaantal van 5 miljoen per jaar en voor 2030 wil men maar liefst 7 miljoen bezoekers ontvangen.